“HABEMUS PAPAM” (“Chúng ta đã có Giáo Hoàng”) là một lời tuyên bố huyền thoại của Giáo Hội Công Giáo Hoàn Vũ được vang lên từ ban công trung tâm Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô. Đây không những là một khoảnh khắc được các giáo dân trên thế giới hồi hộp mong chờ mà là lời công bố sự tiếp nối tông truyền, niềm hy vọng mới cho hơn một tỷ tín hữu Công Giáo trên toàn thế giới. Hãy cùng Tông đồ mục vụ sức khoẻ khám phá về sự thiêng liêng của lời công bố này qua bài viết dưới đây!
Khái niệm và ý nghĩa của “HABEMUS PAPAM”
“Habemus Papam” là một cụm tiếng Latinh, nghĩa là “Chúng ta đã có Giáo hoàng”.
Câu nói này được công bố chính thức bởi Hồng y Niên trưởng Đoàn Phó tế (Cardinal Protodeacon) từ ban công trung tâm Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô ở Vatican ngay sau khi một Giáo hoàng mới được bầu chọn trong Mật nghị Hồng y (Conclave).
Công thức đầy đủ thường là: “Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam!” (“Tôi loan báo cho anh chị em một niềm vui trọng đại: Chúng ta đã có Giáo hoàng!”)
Sau câu này, vị Hồng y sẽ xướng tên vị Giáo hoàng mới bằng tiếng Latinh, nêu tên rửa tội và tên giáo hoàng mà ngài chọn khi nhậm chức.
Ý nghĩa sâu xa của “Habemus Papam”
- Giáo hội khẳng định rằng dây chuyền Tông truyền, sự truyền thừa quyền lãnh đạo từ Thánh Phêrô qua các đời Giáo hoàng vẫn liên tục và không đứt gãy cho tới ngày nay
- Là khoảnh khắc vui mừng, thiêng liêng và đoàn kết cho toàn thể người Công Giáo trên thế giới, cũng là lời chứng công khai rằng Chúa đang dẫn dắt Hội Thánh Người, qua những con người cụ thể.
- Mở ra một triều đại giáo hoàng mới, với những định hướng và hy vọng mới cho Giáo hội và thế giới.
- Khi nghe “Habemus Papam”, toàn thể tín hữu Công Giáo trên thế giới được mời gọi luôn hiệp nhất với vị Cha chung mới, cầu nguyện cho sứ vụ của ngài và đặt hy vọng vào những điều tốt đẹp mà Thiên Chúa sẽ thực hiện qua Giáo hoàng mới.
Quá trình trước khi có “HABEMUS PAPAM”
Trống Tòa Thánh (Sede Vacante)
- Diễn ra khi Đức Giáo hoàng qua đời hoặc từ nhiệm (như trường hợp Đức Bênêđictô XVI năm 2013).
- Trong thời gian này, mọi chức năng cai quản của Giáo hoàng được tạm ngưng.
- Quyền điều hành Giáo hội được chuyển tạm thời cho Hồng y Nhiếp chính (Camerlengo) và một số cơ quan đặc trách.
Triệu tập Mật nghị Hồng y (Conclave)
- Các Hồng y dưới 80 tuổi (khoảng 120 người) từ khắp thế giới được triệu tập về Vatican.
- Họ được biệt lập trong nội thành Vatican, đặc biệt là tại Nhà nguyện Sistine, để đảm bảo tính riêng tư và tránh mọi ảnh hưởng từ bên ngoài.
- Trước khi bỏ phiếu, các Hồng y dành thời gian cầu nguyện, tĩnh tâm và thảo luận.
Tiến hành bỏ phiếu
- Mỗi ngày có thể tiến hành 4 lần bỏ phiếu (2 buổi sáng, 2 buổi chiều).
- Một ứng viên phải đạt được 2/3 số phiếu hợp lệ để được chọn làm Giáo hoàng.
- Sau mỗi vòng không thành công, các lá phiếu được thiêu hủy, tạo ra khói đen (fumata nera).
- Khi có kết quả bầu hợp lệ, khói trắng (fumata bianca) được đốt lên, báo hiệu đã có Giáo hoàng mới.
Chấp thuận và chọn tông hiệu
Ứng viên trúng cử được hỏi: “Ngài có chấp nhận không?”. Nếu đồng ý, ngài trả lời: “Accepto” (Tôi chấp nhận). Sau đó, ngài chọn tông hiệu (tên Giáo hoàng) mà mình sẽ dùng trong suốt triều đại.
Lời tuyên bố “Habemus Papam”
Hồng y Niên trưởng Đoàn Phó tế (Cardinal Protodeacon) xuất hiện tại ban công trung tâm của Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô và long trọng tuyên bố: “Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam!” (Tôi loan báo cho anh chị em một niềm vui lớn: Chúng ta đã có Giáo hoàng!). Ngài tiếp tục xướng tên khai sinh và tông hiệu của vị tân Giáo hoàng.
Tân Giáo Hoàng xuất hiện và ban phép lành
- Tân Giáo hoàng xuất hiện lần đầu tiên trước công chúng, tại ban công trung tâm.
- Ngài ban phép lành “Urbi et Orbi” (cho thành Roma và toàn thế giới).
- Từ khoảnh khắc ấy, triều đại mới của Giáo hoàng chính thức bắt đầu.
Những khoảnh khắc “HABEMUS PAPAM” đáng nhớ của các vị Giáo Hoàng
Habemus Papam: Đức Piô XII (1939)
Tên khai sinh: Eugenio Pacelli (người Ý)
Ngày tuyên bố: 2/3/1939
Điểm đặc biệt:
- Là Giáo hoàng thời Thế chiến thứ II, có vai trò ngoại giao nhạy bén.
- Gây nhiều tranh luận về lập trường đối với chế độ Đức Quốc xã, nhưng đồng thời được công nhận là người bảo vệ người Do Thái trong thầm lặng.
Habemus Papam: Đức Gioan XXIII (1958)
Tên khai sinh: Angelo Giuseppe Roncalli (người Ý)
Ngày tuyên bố: 28/10/1958
Điểm đặc biệt:
- Được coi là “Giáo hoàng của sự đổi mới” khi triệu tập Công đồng Vatican II (1962–1965).
- Mang lại một luồng gió mới cho Giáo hội: canh tân phụng vụ, đối thoại liên tôn và cởi mở với thế giới hiện đại.
Habemus Papam: Đức Gioan Phaolô II (1978)
Tên khai sinh: Karol Józef Wojtyła (người Ba Lan)
Ngày tuyên bố: 16/10/1978
Điểm đặc biệt:
- Vị Giáo hoàng không phải người Ý đầu tiên sau 455 năm.
- Được yêu mến sâu rộng nhờ đời sống thiêng liêng, sự can đảm trước chủ nghĩa cộng sản và lòng nhân ái.
- Là người góp phần làm sụp đổ Bức màn sắt, khơi dậy tự do và nhân quyền ở Đông Âu.
Habemus Papam: Đức Bênêđictô XVI (2005)
Tên khai sinh: Joseph Ratzinger (người Đức)
Ngày tuyên bố: 19/4/2005
Điểm đặc biệt:
- Là một nhà thần học lỗi lạc, từng giữ chức Tổng trưởng Bộ Giáo lý Đức tin.
- Vị Giáo hoàng có tư duy sâu sắc, chú trọng đến chân lý, đức tin và lý trí.
- Bất ngờ từ nhiệm năm 2013 – lần đầu tiên sau gần 600 năm có một Giáo hoàng từ nhiệm.
Habemus Papam: Đức Phanxicô (2013)
Tên khai sinh: Jorge Mario Bergoglio (người Argentina)
Ngày tuyên bố: 13/3/2013
Điểm đặc biệt:
- Vị Giáo hoàng đầu tiên đến từ châu Mỹ Latinh, và cũng là người Dòng Tên đầu tiên được bầu làm Giáo hoàng.
- Chọn tên “Phanxicô” – lấy cảm hứng từ Thánh Phanxicô Assisi, biểu tượng của sự khiêm nhường và phục vụ người nghèo.
- Tập trung vào các vấn đề xã hội, môi trường và lòng thương xót, với hình ảnh Giáo hoàng “gần dân”.
Ý nghĩa thiêng liêng và biểu tượng của “HABEMUS PAPAM”
Việc bầu chọn một Giáo hoàng mới, Giáo hội tiếp tục sứ mạng truyền giảng Tin Mừng, nhờ vào sự nối tiếp không đứt đoạn của quyền lãnh đạo mà Chúa Giêsu đã trao cho Thánh Phêrô và các vị kế nhiệm.
Mật nghị Hồng y được thực hiện trong cầu nguyện và ẩn dật, khóa kín tuyệt đối với thế giới bên ngoài, nhấn mạnh rằng việc chọn Giáo hoàng là công việc của Chúa Thánh Thần chứ không chỉ là quyết định con người. Khoảnh khắc “Habemus Papam” tượng trưng cho sự tin tưởng tuyệt đối vào sự hướng dẫn của Thiên Chúa đối với Giáo hội trên hành trình lịch sử.
Khi “Habemus Papam” được công bố, mọi tín hữu Công Giáo khắp năm châu hợp nhất trong cùng một đức tin và lòng trung thành với vị Cha chung mới. Giáo hoàng là biểu tượng sống động của sự hiệp nhất trong Giáo hội toàn cầu, bất chấp mọi khác biệt về văn hóa, ngôn ngữ hay chủng tộc.
Mỗi vị Giáo hoàng mới mở ra một kỷ nguyên mới trong đời sống Hội Thánh. “Habemus Papam” là tiếng vang của niềm hy vọng mới và Thiên Chúa sẽ tiếp tục đổi mới Giáo hội, hướng dẫn dân Người đi trong ánh sáng Tin Mừng giữa những thách đố của thế giới hiện đại.
Vai trò của Giáo hoàng trong đời sống Giáo hội
Người kế vị Thánh Phêrô
Chức vụ Giáo hoàng bắt nguồn trực tiếp từ chính Chúa Giêsu Kitô, khi Người trao quyền lãnh đạo Hội Thánh cho Thánh Phêrô: “Con là Đá, trên đá này Thầy sẽ xây Hội Thánh của Thầy” (Mt 16,18). Từ đó, mỗi vị Giáo hoàng là người kế vị Thánh Phêrô, tiếp nối vai trò lãnh đạo và giữ vững nền tảng đức tin của Giáo hội toàn cầu.
Biểu tượng và trung tâm hiệp nhất
Giáo hoàng là dấu chỉ hữu hình của sự hiệp nhất trong Giáo hội thể hiện tình hiệp nhất trong đức tin, trong phụng vụ khi ngài hướng dẫn cách cử hành phù hợp với truyền thống và hiệp nhất trong kỷ luật Giáo hội, khi ngài đưa ra những quy tắc sống đạo chung cho toàn thể Dân Chúa.
Chính vì thế, mọi Giáo hội địa phương, dù ở châu lục nào, đều quy tụ dưới sự hiệp thông với vị Giáo hoàng.
Người nắm quyền huấn giáo tối cao
Giáo hoàng là vị thầy dạy đức tin tối cao. Khi công bố tín điều hoặc những giáo huấn quan trọng, ngài nhân danh Chúa Kitô để gìn giữ và giảng dạy chân lý Tin Mừng. Trong trường hợp hiếm hoi, ngài có thể tuyên bố theo sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần.
Người chăn dắt toàn thể Dân Chúa
Với tước hiệu truyền thống là “Servus servorum Dei” (Tôi tớ của các tôi tớ Thiên Chúa), Giáo hoàng mang lấy tinh thần phục vụ yêu thương, như chính Chúa Giêsu đã rửa chân cho các môn đệ.
Ngài quan tâm đến việc loan báo Tin Mừng khắp thế giới, bảo vệ người nghèo, người bị áp bức, kêu gọi công lý, hòa bình và bảo vệ môi trường và gìn giữ và cổ võ ơn gọi trong Giáo hội.
Người đại diện của Giáo hội trong đối thoại với thế giới
Giáo hoàng là tiếng nói luân lý và tinh thần trước các vấn đề toàn cầu:
- Gặp gỡ nguyên thủ quốc gia, liên tôn giáo và các tổ chức quốc tế.
- Lên tiếng mạnh mẽ vì hòa bình, sự sống và phẩm giá con người.
- Tham gia trong các phong trào đối thoại, xây dựng liên kết giữa các văn hóa và tôn giáo.
Biểu tượng khói trắng từ ống khói nhà nguyện Sistine
Trong quá trình Mật nghị Hồng y (Conclave), nơi các Hồng y tụ họp kín để bầu chọn Giáo hoàng mới, sau mỗi vòng bỏ phiếu, các phiếu được đốt và phát ra khói từ ống khói trên mái Nhà nguyện Sistine (Vatican).
Từ thế kỷ 15 trở đi, làn khói trắng đã trở thành biểu tượng thiêng liêng, báo hiệu cho toàn thể Giáo hội và thế giới biết rằng Hội Thánh có vị cha chung mới.
Cảnh tượng làn khói trắng nhẹ nhàng bay lên trời từ ống khói nhà nguyện Sistine luôn gây xúc động mạnh, là thời khắc chuyển giao thiêng liêng, nơi Chúa Thánh Thần đã hướng dẫn các Hồng y để chọn đúng vị mục tử. Đối với tín hữu khắp nơi, khói trắng là ánh sáng của hy vọng, báo hiệu rằng Giáo hội không bị bỏ rơi, nhưng vẫn được Thiên Chúa dẫn dắt.
Khói trắng gợi lên hình ảnh của bình minh mới trong đời sống Giáo hội, một triều đại mới mở ra với những hy vọng mới, cũng là một lời nhắc nhở rằng: Giáo hội luôn sống, luôn được canh tân, và luôn thuộc về Chúa Kitô.
Quảng trường thánh Phêrô: Khoảnh khắc nghẹn ngào của thế giới
Từ quảng trường Thánh Phêrô: Khoảnh khắc nghẹn ngào của hàng triệu người là một hình ảnh lột tả sâu sắc cảm xúc thiêng liêng và hiệp thông toàn cầu trong giây phút công bố “Habemus Papam”
Hàng trăm ngàn tín hữu quy tụ tại quảng trường, và hàng triệu người trên khắp thế giới dõi theo qua màn hình, đây là khoảnh khắc thiêng liêng của đức tin, hy vọng và sự hiệp nhất.
Khi làn khói trắng bay lên từ nhà nguyện Sistine, rồi tiếng tuyên bố “Habemus Papam” vang lên, mọi trái tim như vỡ òa. Đây là khoảnh khắc thiêng liêng của đức tin, hy vọng và sự hiệp nhất khi Giáo hội Công Giáo Hoàn Vũ lại có người cha mới.
Kết luận
“Habemus Papam” không chỉ là lời tuyên bố chính thức về việc bầu chọn một vị Giáo hoàng mới. Đó là khoảnh khắc lịch sử thiêng liêng của hơn hai ngàn năm đức tin, là thời điểm chuyển giao ân sủng mà cả Giáo Hội hoàn vũ chờ đợi trong thinh lặng, cầu nguyện và hy vọng.
Khoảnh khắc hiệp nhất không phân biệt biên giới, màu da hay ngôn ngữ, để cùng đón nhận một người cha mới người sẽ dẫn dắt Giáo hội vượt qua những ngọn sóng của thời đại.
Qua đó, mỗi tín hữu được mời gọi canh tân lòng trung thành với Giáo hội, vững bước trong đức tin, và tiếp tục đồng hành cùng vị mục tử mới trong sứ mạng rao giảng Tin Mừng cho mọi dân tộc.
