Hồng Y được bầu có thể từ chối làm Giáo Hoàng đã từng xảy ra và là mối quan tâm sâu sắc cho Giáo Hội Công Giáo. Trong khoảnh khắc trang nghiêm khi một Hồng y được bầu làm Giáo hoàng, cả Giáo Hội hướng về Nhà nguyện Sistine với niềm hy vọng và cầu nguyện. Nhưng liệu vị được chọn có buộc phải chấp nhận sứ mạng kế vị Thánh Phêrô? Hay các vị nói lời từ chối vì một lý do nào đó? Hãy cùng Tông đồ mục vụ sức khoẻ tìm hiểu về sự đặc biệt này qua bài viết dưới đây!
Cơ chế bầu chọn Tân Giáo Hoàng
Ai là người có quyền bầu Giáo hoàng?
Chỉ có các Hồng Y dưới 80 tuổi tính đến ngày Tòa Thánh trống ngôi mới được quyền tham gia và bỏ phiếu bầu Giáo hoàng. Đây là quy định rõ trong Tông Hiến Universi Dominici Gregis, bảo đảm tính khách quan, minh bạch và tinh thần trách nhiệm cao của các vị được chọn.
Mật nghị được tổ chức tại Nhà nguyện Sistine, các Hồng y sống biệt lập hoàn toàn với thế giới bên ngoài và các mạng di động sẽ bị ngắt trên toàn thành phố Vatican để đảm bảo sự tuyệt mật, tự do và lắng nghe Chúa Thánh Thần
Số phiếu và điều kiện đắc cử
Để được bầu làm Giáo hoàng, một ứng viên phải nhận được ít nhất hai phần ba số phiếu hợp lệ của các Hồng y cử tri. Phiếu được bỏ theo hình thức kín, viết tay và bỏ vào một hòm phiếu đặc biệt. Nếu sau nhiều vòng vẫn không có ai đạt đủ phiếu, các Hồng y có thể quyết định giảm số lượng ứng viên hoặc tiếp tục bỏ phiếu cho đến khi chọn được vị có sự đồng thuận.
Khoảnh khắc trở thành Giáo hoàng
Khi một Hồng y đạt đủ số phiếu, vị Hồng y niên trưởng sẽ hỏi: “Ngài có chấp nhận việc được bầu làm Giáo hoàng không?”. Nếu vị ấy trả lời “Tôi chấp nhận”, thì Ngài chính thức là Giáo hoàng hợp pháp, kế vị Thánh Phêrô. Ngài có thể chọn tên triều đại của mình sau đó.
Sau đó, vị Hồng y Tổng Phó tế công bố từ ban công đền thờ Thánh Phêrô câu nói truyền thống: “Habemus Papam!”(“Chúng ta đã có Giáo hoàng!”)
Hồng y được bầu có thể từ chối làm Giáo Hoàng không?
Câu trả lời là “Có”.
Một vị Hồng y được Mật nghị bầu chọn làm Giáo hoàng có quyền từ chối nếu ngài chưa chính thức chấp nhận kết quả bầu chọn.
Theo quy định trong Tông Hiến Universi Dominici Gregis và truyền thống Giáo Hội, sau khi một vị Hồng y đạt đủ số phiếu cần thiết. Mật nghị sẽ tạm ngưng để vị niên trưởng trong Hồng y đoàn hỏi vị được bầu câu hỏi chính thức: “Ngài có chấp nhận việc được bầu làm Giáo hoàng không?”
Chỉ khi vị được bầu trả lời “Tôi chấp nhận”, ngài mới chính thức trở thành Giáo hoàng hợp pháp. Ngược lại, nếu vị ấy nói lời từ chối, thì việc bầu chọn không có hiệu lực và mật nghị sẽ tiếp tục diễn ra để chọn một ứng viên khác.
Hồng Y được bầu nhưng từ chối có vi phạm giáo luật không?
Giáo Hội Hoàn Vũ tôn trọng quyền lương tâm và phân định cá nhân của vị được bầu. Hành động từ chối làm Giáo Hoàng nếu được bầu không phạm tội hay làm mất phẩm giá của vị Hồng y, mà ngược lại, có thể là dấu chỉ của sự cẩn trọng và tinh thần trách nhiệm trước Thiên Chúa và Hội Thánh.
Việc từ chối có thể xảy ra vì nhiều lý do chính đáng, chẳng hạn như:
- Tình trạng sức khỏe yếu kém;
- Tự nhận thấy mình không đủ khả năng lãnh đạo Giáo Hội hoàn vũ;
- Vì lòng khiêm nhường và phân định thiêng liêng.
Trong lịch sử, đã từng một số Hồng Y đã ngỏ ý hoặc công khai từ chối làm Giáo Hoàng sau khi được bầu từ mật nghị, dù không phải là việc thường xảy ra.
Các trường hợp từng xảy ra trong lịch sử Giáo Hội
Thánh Celestine V (1215–1296): Vị Giáo hoàng từ nhiệm vì khiêm nhường
Ngài không phải là người từ chối khi được bầu, nhưng đáng chú ý vì là Giáo hoàng đầu tiên trong lịch sử từ nhiệm. Khi được chọn làm Giáo hoàng năm 1294, ngài do dự mãi mới chấp nhận. Tuy nhiên, sau chưa đầy 6 tháng, ngài tự nguyện thoái vị, cảm thấy mình không phù hợp với trọng trách nặng nề.
Hồng y Giovanni Colombo (1902–1992): Xin không được bầu
Trong mật nghị năm 1978 (sau khi Đức Phaolô VI qua đời), Hồng y Colombo, khi đó là Tổng giám mục Milan được cho là một ứng viên sáng giá cho vị trí Giáo Hoàng. Tuy nhiên, theo một số tài liệu, chính ngài xin các Hồng y không bầu mình vì tuổi cao và cảm thấy không thích hợp.
Một số trường hợp thời Trung cổ
Vào thời kỳ Trung cổ, có những trường hợp người được bầu nhưng không phải Hồng y, chẳng hạn các giám mục hoặc đan sĩ nổi tiếng, được chọn do uy tín đạo đức.
Điều kiện và hệ quả của việc từ chối nhận chức Giáo hoàng
Điều kiện hợp pháp để từ chối
Một Hồng y được bầu chỉ có thể từ chối hợp lệ nếu chưa chấp nhận kết quả bầu chọn. Theo Tông Hiến Universi Dominici Gregis: Sau khi có kết quả bầu cử, vị Hồng y niên trưởng sẽ hỏi vị được chọn: “Ngài có chấp nhận việc được bầu làm Giám mục Rôma không?”. Nếu vị ấy trả lời: “Non accepto” (Tôi không chấp nhận), thì hành vi từ chối đó có hiệu lực pháp lý, và người ấy không trở thành Giáo hoàng.
Hệ quả của việc từ chối
Việc từ chối không làm mất đi phẩm giá hay tư cách của vị Hồng y. Trái lại, nếu được thúc đẩy bởi tinh thần khiêm tốn và phân định thiêng liêng, hành động này còn được kính trọng
Các Hồng y sẽ tiếp tục bỏ phiếu cho đến khi có một vị khác đạt đủ số phiếu và chấp nhận chức vụ, vì người được bầu phải chấp nhận làm Giáo Hoàng, khi đó mới kết thúc mật nghị.
Giáo Hội luôn bảo vệ quyền tự do lương tâm, đặc biệt trong những quyết định thiêng liêng và hệ trọng như ngôi vị kế vị Thánh Phêrô. Việc từ chối có thể được xem là sự vâng phục Chúa Thánh Thần.
Hành động Từ chối: Biểu tượng của sự khiêm nhường và phân định
Khiêm nhường
Tinh thần khiêm nhường là một trong những nhân đức căn bản mà mọi Kitô hữu, đặc biệt là các vị lãnh đạo trong Giáo Hội, được mời gọi sống. Việc từ chối ngôi vị Giáo hoàng vì thấy mình không xứng đáng hay không đủ sức đảm nhận trách nhiệm là một biểu hiện đức khiêm nhường đích thực, đặt lợi ích của Giáo Hội lên trên danh vọng cá nhân.
Phân định
Một Hồng y có thể cảm thấy được Chúa gọi làm Giáo hoàng, nhưng cũng có thể xác tín rằng ơn gọi đó không dành cho mình, và ngài được mời gọi phục vụ ở một vai trò khác. Phân định giúp người được bầu không hành động theo áp lực, cảm xúc tức thời mà hoàn toàn dựa trên sự soi sáng của Chúa Thánh Thần.
Tôn trọng tự do và lương tâm
Khi một Hồng y được toàn thể Mật nghị tín nhiệm, thì Giáo Hội không áp đặt, mà luôn đặt câu hỏi: “Ngài có chấp nhận không?” nhằm thể hiện sự tôn trọng quyền tự do lựa chọn trước mặt Thiên Chúa.
Hành động từ chối
Hành động từ chối không chỉ là chuyện cá nhân. Đó là lời nhắc nhở mọi thành phần Dân Chúa rằng: Chức vụ trong Giáo Hội là để phục vụ, không phải để được phục vụ. Danh vọng không phải là mục tiêu, mà là thánh giá.
Ý nghĩa thiêng liêng của sự từ chối
Một lời “Xin vâng” khác
Dưới cái nhìn thiêng liêng, lời “không” với một chức vụ cao cả như Giáo hoàng có thể là một cách khác để nói “xin vâng” với Thiên Chúa, khi người được bầu cảm thấy mình không phải là khí cụ phù hợp trong thời điểm đó.
Không theo ý con, nhưng theo ý Cha
Khi cảm thấy không đủ khả năng đảm đương trách nhiệm kế vị Thánh Phêrô, và sau khi cầu nguyện, phân định trong ánh sáng của Chúa Thánh Thần, việc từ chối trở thành một cử chỉ vâng phục và tín thác, chọn thánh ý Chúa hơn là mong muốn cá nhân hay danh dự trần thế.
Nhắc nhớ Giáo Hội rằng mọi chức vụ là để phục vụ
Chức vị trong Giáo Hội không bao giờ là một vinh quang để chiếm hữu, mà là một thánh giá để vác. Khi một người tự nguyện lùi lại, không phải vì sợ hãi, mà vì lòng yêu mến Hội Thánh, thì chính hành vi ấy trở nên một chứng tá mạnh mẽ cho tinh thần phục vụ và khiêm hạ.
Kết luận
Trong Giáo Hội Công Giáo, khi Hồng y được bầu làm Giáo hoàng nhưng từ chối nhận sứ vụ là điều có thể và hợp pháp, miễn là việc từ chối diễn ra trước khi chấp nhận kết quả bầu cử. Dù hiếm, nhưng lịch sử Giáo Hội đã ghi nhận một số trường hợp từ chối hoặc thoái lui khỏi chức vụ Giáo hoàng vì chính là dấu chỉ của sự khiêm nhường, phân định thiêng liêng và lòng trung thành sâu xa với Thánh Ý Thiên Chúa.
Do đó, lời “không” của một vị Hồng y được bầu đã thể hiện một cách sâu xa hơn để nói lời “xin vâng” với Thiên Chúa, đặt lợi ích của Hội Thánh lên trên hết qua sự cầu nguyện, phân định và ý thức lương tâm.
