Trong cuộc sống, nhiều người coi trọng sự sòng phẳng trong các mối quan hệ và giao dịch. Sòng phẳng thường được hiểu là sự minh bạch, công bằng và rõ ràng. Tuy nhiên, khi xét theo ánh sáng đức tin, liệu việc sòng phẳng có luôn là điều tốt đẹp, hay đôi khi lòng bao dung, nhân hậu lại quan trọng hơn? Hãy cùng suy ngẫm về sòng phẳng dưới cái nhìn Kitô giáo.
Sòng phẳng theo nghĩa thông thường
Sòng phẳng trong cách hiểu thông thường là sự công bằng, không ai nợ ai, mọi thứ được trao đổi và đáp đền một cách rõ ràng. Đây là một nguyên tắc quan trọng trong kinh tế, công việc, cũng như trong nhiều mối quan hệ xã hội.
Chẳng hạn, khi chúng ta làm việc, chúng ta mong được nhận lương xứng đáng với công sức bỏ ra. Khi mua hàng, chúng ta trả tiền theo giá trị sản phẩm nhận được. Trong giao tiếp xã hội, có những người quan niệm rằng, nếu ai đó giúp họ, họ cần trả lại tương xứng, nếu ai làm tổn thương họ, họ cũng phải đáp trả công bằng.
Nhưng liệu con người có thể luôn luôn sòng phẳng như thế không? Và liệu sự sòng phẳng có luôn mang đến bình an và hạnh phúc không?
Sòng phẳng trong ánh sáng Tin Mừng
Lời Chúa mời gọi chúng ta sống một đời sống công chính, nhưng không chỉ dừng lại ở sự sòng phẳng mà còn phải có lòng bác ái, nhân hậu và tha thứ. Trong Tin Mừng Mátthêu, Chúa Giêsu đã dạy:
“Anh em đã nghe Luật dạy rằng: ‘Mắt đền mắt, răng đền răng’. Còn Thầy, Thầy bảo anh em: đừng chống cự người ác; trái lại, nếu ai vả má bên phải, thì hãy giơ cả má bên trái ra nữa.” (Mt 5,38-39)
Chúa Giêsu không dạy chúng ta sống một cách bất công hay cam chịu sự áp bức, nhưng Ngài mời gọi chúng ta vượt qua sự sòng phẳng cứng nhắc để bước vào tình yêu vô điều kiện của Thiên Chúa. Nếu ai cũng chỉ muốn sòng phẳng theo kiểu “ăn miếng trả miếng”, thế giới này sẽ đầy rẫy những xung đột và thù hận. Nhưng nếu biết sống nhân từ, tha thứ, chúng ta sẽ cảm nghiệm được niềm vui và bình an thật sự.
Sòng phẳng trong các mối quan hệ
a) Trong gia đình
Trong gia đình, nếu vợ chồng lúc nào cũng đòi hỏi sự sòng phẳng, tình yêu có thể bị tổn thương. Nếu một người chỉ làm việc nhà khi người kia cũng làm, hoặc chỉ yêu thương khi được yêu thương trước, thì gia đình sẽ trở thành một nơi tính toán, chứ không phải là tổ ấm yêu thương.
Thánh Phaolô khuyên nhủ:
“Hãy chịu đựng lẫn nhau và tha thứ cho nhau, nếu người này có điều gì phải trách móc người kia. Như Chúa đã tha thứ cho anh em, anh em cũng vậy, hãy tha thứ cho nhau.” (Cl 3,13)
Lòng bao dung, sự tha thứ quan trọng hơn sự sòng phẳng trong tình yêu gia đình. Yêu là cho đi mà không tính toán, giống như Chúa Giêsu đã yêu thương nhân loại vô điều kiện.
b) Trong công việc
Trong môi trường làm việc, sự sòng phẳng là cần thiết để đảm bảo quyền lợi của mọi người. Tuy nhiên, một người lãnh đạo có lòng bác ái sẽ biết cách đối xử công bằng nhưng cũng có lòng nhân hậu. Một nhân viên chăm chỉ không chỉ làm việc để nhận lương, mà còn cống hiến với tâm huyết, tinh thần trách nhiệm.
Chúa Giêsu dạy:
“Ai muốn làm lớn giữa anh em, thì phải làm người phục vụ anh em. Và ai muốn làm đầu anh em, thì phải làm đầy tớ mọi người.” (Mc 10,43-44)
Sự sòng phẳng trong công việc không chỉ dừng lại ở tiền lương hay vị trí, mà còn nằm ở thái độ phục vụ và cống hiến.
c) Trong tình bạn
Một tình bạn bền vững không thể chỉ dựa trên nguyên tắc “cho và nhận” một cách cân bằng tuyệt đối. Nếu ai đó chỉ muốn chơi với những người luôn giúp đỡ họ, thì tình bạn đó không còn là sự chân thành nữa. Tình bạn thật sự là biết quan tâm, giúp đỡ mà không cần đòi hỏi sự đáp trả tức thì.
Chúa Giêsu phán:
“Không có tình yêu nào lớn hơn tình yêu của người thí mạng vì bạn hữu mình.” (Ga 15,13)
Tình yêu thương và sự hy sinh lớn hơn mọi sự sòng phẳng.
Khi nào cần sòng phẳng, khi nào cần tha thứ?
Không phải lúc nào cũng nên từ bỏ nguyên tắc sòng phẳng. Trong xã hội, luật pháp và công lý cần sự công bằng để duy trì trật tự. Tuy nhiên, trong các mối quan hệ cá nhân, sự tha thứ và lòng nhân từ có thể mang lại bình an và hạnh phúc hơn là sự sòng phẳng.
Ví dụ, khi một người mắc nợ, họ phải có trách nhiệm hoàn trả. Nhưng nếu một người gặp khó khăn thực sự, sự khoan dung và giúp đỡ có thể ý nghĩa hơn là đòi hỏi nợ nần một cách cứng nhắc.
Thánh Phaolô nhắc nhở:
“Anh em đừng mắc nợ gì ai, trừ phi là yêu thương nhau.” (Rm 13,8)
Kết luận
Sòng phẳng là một nguyên tắc quan trọng, nhưng cần được áp dụng một cách khôn ngoan và nhân ái. Chúng ta không thể chỉ sống theo nguyên tắc “mắt đền mắt, răng đền răng”, mà cần học theo gương Chúa Giêsu: công bằng nhưng cũng đầy lòng thương xót. Khi biết kết hợp giữa sòng phẳng và tình yêu thương, chúng ta sẽ có được sự bình an và hạnh phúc thật sự.
Lạy Chúa, xin dạy chúng con biết sống công bằng nhưng cũng biết yêu thương. Xin giúp chúng con không chỉ đòi hỏi sự sòng phẳng từ người khác, mà còn biết cho đi một cách quảng đại như Chúa đã yêu thương chúng con. Amen.
