Bất khả tri là một khái niệm triết học đề cập đến sự không thể biết được hay không thể chứng minh sự tồn tại của một thực thể hay hiện tượng. Thuật ngữ này có nghĩa là “không hiểu biết” hoặc “không có khả năng nhận thức rõ ràng”, đặc biệt là trong mối liên hệ với sự tồn tại của Đức Chúa Trời. Dù là trong Kinh thánh hay trong các hệ thống đạo lý khác, bất khả tri thể hiện sự khiêm tốn trong nhận thức của con người về những điều vượt ngoài khả năng hiểu biết của chúng ta. Hãy cùng khám phá chi tiết hơn về ý nghĩa của bất khả tri, đặc biệt là trong bối cảnh tôn giáo và triết học.
Thuyết Bất khả tri: Quan điểm về sự tồn tại của Đức Chúa Trời
Thuyết bất khả tri (agnosticism) là quan điểm triết học cho rằng sự tồn tại của Đức Chúa Trời không thể chứng minh hay bác bỏ bằng các phương tiện thực nghiệm. Cái tên “bất khả tri” mang nghĩa đơn giản là “không biết” hay “không thể biết”, chỉ ra sự bất lực trong việc xác định hoặc chứng minh sự hiện hữu của một lực lượng tối cao như Đức Chúa Trời. Theo thuyết này, con người không thể biết được chắc chắn về sự tồn tại của Đức Chúa Trời, vì nó vượt ra ngoài phạm vi khả năng nhận thức của con người.
Đối lập với thuyết vô thần (atheism), vốn tuyên bố rằng Đức Chúa Trời không tồn tại mà không có bằng chứng cụ thể, thuyết bất khả tri không khẳng định cũng không phủ nhận sự tồn tại của Đức Chúa Trời. Nó chỉ ra rằng cả hai quan điểm (hữu thần và vô thần) đều không thể chứng minh một cách chắc chắn, và do đó không thể đi đến kết luận rõ ràng.
Thuyết Bất khả tri và Kinh Thánh
Trong Kinh Thánh, sự tồn tại của Đức Chúa Trời không chỉ là vấn đề triết học mà là một thực tế phải được đón nhận qua đức tin. Thư Hê-bơ-rơ 11:6 nhấn mạnh:
“Nếu không có đức tin, không thể làm vừa lòng Đức Chúa Trời, bởi vì ai đến với Ngài phải tin rằng Ngài có tồn tại và Ngài sẽ thưởng cho những ai tìm kiếm Ngài.”
Kinh Thánh dạy rằng Đức Chúa Trời là thần vô hình (Giăng 4:24), nghĩa là Ngài không thể bị nhìn thấy hay sờ thấy bằng giác quan của con người. Thực tế này làm nổi bật một sự giới hạn trong khả năng nhận thức của chúng ta về sự hiện hữu của Ngài. Trừ khi Đức Chúa Trời tự mặc khải chính Ngài, chúng ta sẽ không thể nhận diện Ngài thông qua các giác quan thông thường. Điều này phản ánh một sự mâu thuẫn giữa việc thực chứng (empirical evidence) và đức tin trong mối quan hệ với Thượng đế.
Mặc dù Đức Chúa Trời không thể nhìn thấy bằng mắt thường, nhưng Kinh Thánh lại tuyên bố rằng Ngài có thể được nhận biết qua thiên nhiên và vũ trụ. Thi Thiên 19:1-4 nói rằng:
“Các từng trời rao truyền sự vinh quang của Đức Chúa Trời, và vũ trụ công bố công việc của Ngài.”
Kinh Thánh cũng chỉ ra rằng sự tồn tại của Đức Chúa Trời có thể cảm nhận được qua thiên nhiên và trong tấm lòng của mỗi người. Điều này tương phản mạnh mẽ với thuyết bất khả tri, bởi trong khi thuyết này chần chừ và không thể xác định rõ ràng, Kinh Thánh khẳng định rằng sự hiện hữu của Đức Chúa Trời có thể cảm nhận và chứng thực qua các yếu tố khác ngoài giác quan.
Thuyết Bất khả tri và Đức Tin
Thuyết bất khả tri không đưa ra quyết định rõ ràng về sự tồn tại hay không tồn tại của Đức Chúa Trời. Nó chủ yếu đóng vai trò như một rào cản, không khẳng định hay phủ nhận sự tồn tại của Ngài. Những người hữu thần tin vào sự hiện hữu của Đức Chúa Trời, trong khi những người vô thần phủ nhận sự tồn tại của Ngài. Còn những người bất khả tri cho rằng chúng ta không nên tin tưởng hay hoài nghi vào sự hiện hữu của Đức Chúa Trời, vì cả hai cách này đều không thể biết chắc chắn.
Tuy nhiên, từ góc nhìn đạo lý và thực tế về đời sống vĩnh hằng, quan điểm của người hữu thần có thể hợp lý hơn. Nếu Đức Chúa Trời không tồn tại, cả người hữu thần và người bất khả tri đều sẽ không tồn tại sau khi chết. Nhưng nếu Đức Chúa Trời tồn tại, cả người hữu thần và người bất khả tri đều phải đối diện với Ngài sau cái chết của mình. Vì vậy, quan điểm của người hữu thần dường như hợp lý hơn khi xét đến hệ quả vô hạn và những điều đáng mơ ước mà niềm tin vào Đức Chúa Trời có thể mang lại.
Nghi ngờ và Đức Tin
Nghi ngờ là điều bình thường trong cuộc sống. Có rất nhiều thứ trong cuộc sống mà chúng ta không hiểu rõ, và điều này không chỉ giới hạn trong các vấn đề tôn giáo. Rất nhiều người nghi ngờ sự hiện hữu của Đức Chúa Trời, vì họ không hiểu hoặc không đồng ý với những điều Ngài cho phép hoặc làm. Tuy nhiên, vì chúng ta là những sinh vật hữu hạn, không thể kỳ vọng rằng chúng ta sẽ có thể hiểu được hết những sự kỳ diệu của Đức Chúa Trời vô hạn.
Như trong Rô-ma 11:33-34, Kinh Thánh tuyên bố:
“Ôi, sâu nhiệm thay sự giàu có, khôn ngoan và thông biết của Đức Chúa Trời! Thật lạ lùng không thể hiểu thấu sự đoán xét của Ngài, và đường lối của Ngài vượt ra ngoài ý tưởng! Ai biết ý tưởng của Chúa? Hoặc ai là người bàn luận của Ngài?”
Điều này cho thấy rằng, mặc dù có những sự nghi ngờ, con người phải tin vào Đức Chúa Trời bằng đức tin, tin tưởng vào đường lối của Ngài. Đức Chúa Trời sẵn sàng bày tỏ chính mình Ngài một cách diệu kỳ cho những ai thật sự tìm kiếm Ngài với lòng thành tâm. Như trong Phục Truyền 4:29, Kinh Thánh nói rằng:
“Ở đó ngươi sẽ tìm cầu Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi, và khi nào hết lòng hết ý tìm cầu Ngài thì mới gặp.”
Kết luận
Bất khả tri là một quan điểm triết học thú vị về sự không thể biết rõ sự tồn tại của Đức Chúa Trời, phản ánh sự giới hạn trong khả năng nhận thức của con người. Tuy nhiên, trong Kinh Thánh, Đức Chúa Trời được khẳng định là có thể được cảm nhận qua thiên nhiên và vũ trụ, dù chúng ta không thể nhìn thấy Ngài bằng mắt thường. Thuyết bất khả tri không thể cung cấp bằng chứng rõ ràng về sự tồn tại của Đức Chúa Trời, nhưng lại làm nổi bật sự khiêm tốn trong nhận thức của con người về một Đấng Vô Hình.
Cuối cùng, niềm tin vào Đức Chúa Trời phải được xây dựng trên đức tin và lòng tin tưởng vào Ngài, chứ không chỉ dựa trên sự chứng minh thực nghiệm. Sự hiểu biết về Đức Chúa Trời có thể đến từ sự tìm kiếm chân thành và lòng thành tâm của con người.
