Gnosticism, hay Thuyết Ngộ Giáo, là một triết lý tôn giáo và tri thức đầy bí ẩn, đã gây ảnh hưởng sâu rộng trong nhiều nền văn hóa từ thế kỷ thứ 2 và là một trong những dị giáo lớn đe dọa Cơ Đốc Giáo trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khái niệm “Thuyết Ngộ Giáo Cơ Đốc” thực tế không tồn tại, vì Cơ Đốc Giáo và Gnosticism là hai hệ thống giáo lý hoàn toàn trái ngược nhau. Mặc dù có những người theo Thuyết Ngộ Giáo tự nhận mình là Cơ Đốc nhân, nhưng thực tế họ không thể gọi mình là người Cơ Đốc đúng nghĩa. Gnosticism với những quan điểm và học thuyết của mình không chỉ mâu thuẫn với đời sống của Cơ Đốc nhân mà còn tạo ra những dị biệt lớn trong cách hiểu về Chúa, sự cứu rỗi và thiên đàng.

Những đặc điểm cơ bản của Gnosticism

Thuyết Ngộ Giáo xây dựng trên hai tiền đề sai lầm. Thứ nhất, nó theo chủ nghĩa nhị nguyên, phân chia vũ trụ thành hai phần tách biệt: vật chất và tinh thần. Theo quan điểm này, vật chất được cho là xấu, còn tinh thần là tốt đẹp. Chính vì lý thuyết này, Gnosticism khẳng định rằng những hành động của con người, dù là tội lỗi hay hành vi xấu xa, cũng không có ý nghĩa thực sự, vì cuộc sống thực sự chỉ tồn tại trong thế giới tâm linh, nơi mà con người tìm kiếm sự cứu rỗi thông qua tri thức thánh thần.

Thứ hai, Thuyết Ngộ Giáo tự xưng là sở hữu một tri thức siêu việt, chỉ dành riêng cho những người có khả năng hiểu và nắm bắt. Từ “gnosis” trong tiếng Hi Lạp, nghĩa là “biết”, phản ánh cho bản chất của Gnosticism là tìm kiếm một sự hiểu biết đặc biệt, không phải qua Kinh Thánh mà là thông qua những kiến thức bí mật, cao siêu được cho là vượt qua tầm với của đa số mọi người.

Sự khác biệt giữa Cơ Đốc Giáo và Gnosticism

Cơ Đốc Giáo và Gnosticism có những mâu thuẫn lớn về quan điểm về cứu rỗi và Chúa Giê-xu Christ. Theo Gnosticism, sự cứu rỗi đến từ việc nhận thức được “tri thức thánh thần” mà giúp con người thoát khỏi thế giới vật chất, ánh sáng sẽ soi sáng tâm hồn họ. Tuy nhiên, Cơ Đốc Giáo dạy rằng sự cứu rỗi không phải từ kiến thức mà là từ đức tin vào Chúa Giê-xu Christ. Chúa Giê-xu không bao giờ dạy về một tri thức thánh thần nào mà chỉ nói về sự cứu rỗi qua đức tin vào Ngài, như trong Ê-phê-sô 2:8-9: “Vì nhờ ân điển, bởi đức tin mà anh em được cứu, điều này không đến từ anh em mà là tặng phẩm của Đức Chúa Trời.”

Cơ Đốc Giáo khẳng định rằng Kinh Thánh là nguồn Lẽ Thật duy nhất và không thể thay thế. Trong khi đó, Thuyết Ngộ Giáo dựa vào những tài liệu dị giáo như “Phúc Âm Ngộ Giáo” (Gnostic Gospels), những tác phẩm không được chấp nhận trong Kinh Thánh, và xuyên tạc thông điệp của Kinh Thánh để phù hợp với triết lý của mình. Kinh Thánh là sự mặc khải từ Đức Chúa Trời và là nguồn hướng dẫn sống đạo không thể sai lệch, trong khi Gnosticism luôn tìm cách tạo ra những tri thức thần bí để khẳng định sự siêu việt của mình.

Quan điểm về Chúa Giê-xu và thân thể Ngài

Một trong những sự khác biệt lớn giữa Cơ Đốc Giáo và Gnosticism là quan điểm về thân thể của Chúa Giê-xu. Gnosticism cho rằng thân thể của Chúa Giê-xu không phải là thật, mà chỉ “trông có vẻ” thật. Họ cho rằng khi Chúa Giê-xu chịu phép báp-têm, Đức Thánh Linh ngự trên Ngài, nhưng Ngài đã không thật sự chết trên thập tự giá vì thân thể Ngài chỉ là hình thức bên ngoài. Quan điểm này phủ nhận nhân tính và sự đau khổ của Chúa Giê-xu, vốn là nền tảng của sự cứu chuộc con người trong Cơ Đốc Giáo.

Trong khi đó, Cơ Đốc Giáo khẳng định rằng Chúa Giê-xu là cả Thiên Chúa thật và người thật. Ngài đã chịu đau đớn, chết trên thập tự giá và phục sinh để cứu chuộc tội lỗi của nhân loại. Sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu là cốt lõi trong giáo lý về sự cứu rỗi của Cơ Đốc Giáo.

Mối đe dọa của Gnosticism đối với Cơ Đốc Giáo

Thuyết Ngộ Giáo đã tạo ra một mối đe dọa lớn đối với hội thánh Cơ Đốc trong suốt ba thế kỷ đầu tiên. Các tín đồ Gnosticism đã tranh luận rằng họ sở hữu tri thức thần thánh giúp con người vượt qua thế giới vật chất tăm tối, và cho rằng sự hiểu biết này có thể đưa họ vào một vị trí siêu việt, vượt qua tất cả những người khác. Tuy nhiên, điều này đi ngược lại với giáo lý của Chúa Giê-xu và không được chấp nhận trong cộng đồng Cơ Đốc chân chính.

Chúa Giê-xu không bao giờ dạy rằng sự cứu rỗi đến từ tri thức mà là từ đức tin vào Ngài. Chính vì vậy, việc hòa hợp giữa Cơ Đốc Giáo và Thuyết Ngộ Giáo là không thể, vì những tín lý cơ bản của hai hệ thống giáo lý này hoàn toàn khác biệt. Cơ Đốc Giáo dạy rằng ân điển của Đức Chúa Trời là dành cho tất cả mọi người, chứ không phải chỉ cho một số ít người có khả năng tiếp nhận một tri thức đặc biệt nào đó.

Kết luận

Mặc dù Gnosticism có vẻ thu hút những người tìm kiếm tri thức sâu sắc và bí ẩn, nhưng nó không thể được coi là một phần của Cơ Đốc Giáo. Gnosticism là một hệ thống giáo lý đối lập với đức tin Cơ Đốc chân chính, và những quan điểm sai lệch của nó về Chúa Giê-xu, sự cứu rỗi, và Kinh Thánh đã khiến nó trở thành một dị giáo nguy hiểm đối với hội thánh. Để giữ vững đức tin, Cơ Đốc nhân cần phải luôn kiểm tra mọi điều với Lời của Chúa, sự thật duy nhất không thay đổi qua thời gian.