Hồn ma xuất hiện được cho là những hình ảnh những bóng trắng mờ ảo, tiếng bước chân trong đêm hay cảm giác bị ai đó dõi theo… Đây từ lâu đã trở thành chủ đề khiến con người vừa tò mò vừa sợ hãi. Những câu chuyện tâm linh như thế luôn kích thích trí tưởng tượng, nhưng khoa học hiện đại đang dần lý giải chúng qua lăng kính tâm lý, môi trường, và sinh học.
Hồn ma là gì?
Thuật ngữ “ma” thường được dùng để chỉ linh hồn của con người hoặc động vật đã qua đời nhưng vẫn tồn tại ở một dạng phi vật chất và có thể tương tác với thế giới thực. Khái niệm “ma ám” bao gồm nhiều hiện tượng: cảm giác như có người đã mất đứng bên cạnh, nhìn thấy đồ vật tự di chuyển hoặc nhận thấy một hình thể mờ ảo đang chuyển động. Nhiều người kể về những trải nghiệm rùng rợn, đặc biệt trong các chuyện ma kinh dị vùng Tây Bắc, nơi các truyền thuyết dân gian càng làm tăng sự bí ẩn.
Theo Tiến sĩ Neil Dagnall, chuyên gia tâm lý học nhận thức ứng dụng tại Đại học Manchester Metropolitan (Anh), nhiều trường hợp hiện tượng hồn ma xuất hiện có thể giải thích bằng các cơ chế khoa học, dù vẫn tồn tại những bí ẩn chưa thể lý giải hoàn toàn.
Hồn ma xuất hiện có thật không?
Câu hỏi “ma có thật hay không?” vẫn chưa có lời giải dứt khoát. Khoa học chưa tìm thấy bằng chứng xác thực về sự tồn tại của linh hồn có thể đi xuyên tường hay tác động vật lý lên môi trường.
Tuy nhiên, điều không thể phủ nhận là trải nghiệm nhìn thấy hoặc cảm nhận sự hiện diện của “ma” lại hoàn toàn có thật đối với người trải qua. Nếu giả thiết ma không tồn tại, vậy nguyên nhân của những cảm giác ấy là gì? Rất có thể, đó là sự kết hợp giữa yếu tố tâm lý và tác động môi trường lên bộ não.
Hãy cùng khám phá những nguyên nhân dưới đây được hỗ trợ từ nguồn đáng tin cậy như trang website Tông đồ mục vụ sức khỏe nơi cung cấp thông tin về tâm lý & sức khỏe tinh thần.
Nguyên nhân khiến hiện tượng hồn ma xuất hiện
Hồn ma xuất hiện được cho là có rất nhiều nguyên nhân gây nên. Trong đó, một số lý do thường thấy là:
Tác động của yếu tố tâm lý
Một trong những nguyên nhân phổ biến là hiệu ứng ám thị. Khi con người nghe kể rằng một nơi nào đó “có hồn ma xuất hiện”, não bộ sẽ dễ liên tưởng và diễn giải các tín hiệu mơ hồ thành hình ảnh ma quái.
Trong một nghiên cứu, hai nhóm tình nguyện viên được dẫn tham quan nhà hát. Nhóm thứ nhất được thông báo rằng nhà hát bị ma ám, nhóm thứ hai chỉ được biết công trình đang sửa chữa. Kết quả, nhóm đầu tiên báo cáo nhiều trải nghiệm “lạ” hơn hẳn. Mức độ ảnh hưởng của ám thị phụ thuộc vào niềm tin cá nhân. Những ai vốn tin vào hiện tượng siêu nhiên sẽ dễ “gặp ma” hơn những người hoài nghi.
Sóng hạ âm và điện từ trường
Sóng hạ âm (infrasound) là những âm thanh có tần số dưới 20Hz, thấp hơn ngưỡng nghe của con người. Chúng có thể sinh ra từ gió mạnh, bão tố hoặc một số thiết bị cơ khí. Khi tần số sóng hạ âm gần với tần số cộng hưởng của nhãn cầu (~20Hz), chúng có thể tạo ra ảo giác thị giác, khiến người ta thấy những hình ảnh không tồn tại.
Điện từ trường cũng là một yếu tố khác khiến hồn ma xuất hiện. Nghiên cứu của nhà thần kinh học Michael Persinger cho thấy, khi tác động điện từ lên vùng thùy thái dương của não, con người có thể cảm thấy như có ai đang hiện diện, bị chạm vào hoặc thấy bóng người mờ ảo. Một số địa điểm nổi tiếng “ma ám” như cung điện Hampton Court (Anh) có từ trường dao động bất thường, góp phần tạo ra cảm giác kỳ bí.
Ảo giác do chất độc hoặc môi trường
Khí carbon monoxide (CO), formaldehyde hoặc thuốc trừ sâu đều có thể gây ảo giác. Một trường hợp nổi tiếng năm 1921 được bác sĩ William Wilmer ghi lại: một gia đình liên tục nghe tiếng động lạ, thấy đồ vật di chuyển, cây trong nhà chết dần. Nguyên nhân được xác định là do lò sưởi rò rỉ khí CO, khiến mọi người trong nhà bị ngộ độc nhẹ và xuất hiện ảo giác.
Nấm mốc độc hại cũng là tác nhân đáng chú ý. Nghiên cứu của Đại học Clarkson (Mỹ) chỉ ra, các bào tử nấm trong những tòa nhà ẩm thấp có thể gây ra cảm giác hoang tưởng hoặc nhìn thấy hình ảnh không có thật. Điều này giải thích vì sao hiện tượng hồn ma xuất hiện thường được báo cáo ở những nơi cũ kỹ, ít thông gió.
Ảo ảnh quang học và hiện tượng pareidolia
Đôi khi hồn ma xuất hiện chỉ là ánh sáng phản chiếu hoặc hình ảnh bị méo do cấu trúc gương, cửa sổ hoặc bề mặt phản xạ khác. Ngoài ra, hiện tượng tâm lý pareidolia – xu hướng của bộ não tìm kiếm hình dạng quen thuộc trong những hình khối ngẫu nhiên – có thể khiến chúng ta thấy khuôn mặt trong đám mây, bóng người trên tường…
Theo Dante Centuori, chuyên gia tại Trung tâm Khoa học Great Lakes (Mỹ), phần lớn những “bóng ma” mà con người nhìn thấy thực chất là kết quả của việc não bộ diễn giải sai dữ liệu thị giác.
Lời kết
Hiện tượng hồn ma xuất hiện là sự giao thoa phức tạp giữa tâm lý, môi trường và hoạt động sinh học của não bộ. Dù khoa học chưa thể xác nhận sự tồn tại của “ma” theo nghĩa siêu nhiên, nhiều nguyên nhân hợp lý đã được tìm ra để lý giải những trải nghiệm kỳ bí này. Thay vì chỉ nhìn nhận qua lăng kính huyền bí, việc hiểu rõ cơ chế hình thành cảm giác “gặp ma” sẽ giúp chúng ta tiếp cận vấn đề một cách tỉnh táo, khoa học và an toàn hơn.
