Là một chuyên gia tâm lý, tôi thường được hỏi: Làm sao để nhận biết những người có thực lực kém trong công việc hoặc cuộc sống? Đây không phải là một câu hỏi đơn giản, bởi thực lực không chỉ được đánh giá qua kết quả làm việc mà còn qua thái độ, cách hành xử và tư duy của một người. Hơn nữa, nhận định ai đó kém thực lực không nhằm mục đích chỉ trích mà để chúng ta hiểu hơn về họ, từ đó có cách tương tác phù hợp.
Từ kinh nghiệm cá nhân và những nghiên cứu tâm lý, tôi nhận thấy rằng những người có thực lực kém thường có một số đặc điểm khá điển hình. Dưới đây là những dấu hiệu mà tôi thường quan sát thấy và muốn chia sẻ để bạn có cái nhìn sâu sắc hơn.
Trước hết, nên nhớ “thực lực không chỉ là kỹ năng mà còn là thái độ”
Trước khi đi vào chi tiết, tôi muốn nhấn mạnh một điều: Thực lực không chỉ là khả năng chuyên môn mà còn bao gồm cả thái độ và cách tư duy. Một người có thể rất giỏi trong một lĩnh vực cụ thể nhưng lại thiếu thực lực trong cách ứng xử hoặc làm việc nhóm. Điều này có nghĩa là khi đánh giá thực lực, chúng ta cần nhìn tổng thể cả về năng lực, thái độ, và giá trị mà họ mang lại cho tập thể.
Những dấu hiệu nhận biết người có thực lực kém
Luôn nói nhiều hơn làm
Một trong những đặc điểm dễ nhận thấy nhất của người có thực lực kém là họ thường nói nhiều hơn làm. Họ có xu hướng tạo ra ấn tượng ban đầu rất tốt, thể hiện sự tự tin hoặc “quảng bá” về năng lực của mình. Tuy nhiên, khi cần hành động, họ thường không đạt được kết quả như mong đợi.
Tôi từng gặp một đồng nghiệp luôn đưa ra những ý tưởng nghe có vẻ rất tuyệt vời trong các cuộc họp. Nhưng khi triển khai, những ý tưởng đó lại không thực tế hoặc thiếu tính khả thi. Điều này không chỉ gây lãng phí thời gian mà còn ảnh hưởng đến tiến độ chung của nhóm.
Trốn tránh trách nhiệm
Người kém thực lực thường thiếu khả năng đối mặt với khó khăn hoặc thất bại. Họ có xu hướng đổ lỗi cho hoàn cảnh, người khác, hoặc điều kiện bên ngoài thay vì tự nhìn nhận sai lầm và học hỏi từ đó. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy họ thiếu sự trưởng thành trong tư duy và kỹ năng giải quyết vấn đề.
Một lần, tôi làm việc với một cá nhân trong một dự án quan trọng. Khi dự án không đạt được kết quả như mong đợi, thay vì phân tích nguyên nhân và tìm cách cải thiện, người này liên tục chỉ trích những thành viên khác trong nhóm. Điều này không chỉ khiến môi trường làm việc trở nên căng thẳng mà còn cho thấy sự thiếu thực lực trong việc lãnh đạo và phối hợp.
Ngại học hỏi và cải thiện bản thân
Những người có thực lực thực sự thường rất cởi mở với việc học hỏi và phát triển bản thân. Họ không ngại nhận sai và luôn tìm cách để làm tốt hơn. Ngược lại, người kém thực lực thường ngại thay đổi, không muốn chấp nhận ý kiến góp ý và dễ bị tự ái.
Tôi từng tiếp xúc với một nhân viên trẻ, khi được nhận xét về cách làm việc, thay vì tiếp thu, anh ta lập tức đưa ra hàng loạt lý do biện minh. Dù có năng lực ở một mức độ nhất định, thái độ này khiến anh ta không thể tiến xa trong sự nghiệp.
Tập trung vào vẻ bề ngoài hơn nội dung
Người kém thực lực thường chú trọng đến việc tạo dựng hình ảnh hơn là tập trung vào giá trị thực sự. Họ có thể dành nhiều thời gian để làm hài lòng cấp trên hoặc tạo ấn tượng trước đồng nghiệp, nhưng khi cần chứng minh năng lực thực sự, họ lại không đáp ứng được yêu cầu.
Một lần, tôi gặp một nhân viên luôn xuất hiện với phong thái chuyên nghiệp, ăn nói lưu loát và được lòng cấp trên. Nhưng khi giao cho anh ta một nhiệm vụ cần sự sáng tạo và tư duy chiến lược, kết quả lại rất hời hợt. Điều này cho thấy việc chú trọng bề ngoài không thể thay thế thực lực bên trong.
Thiếu khả năng làm việc độc lập
Người có thực lực kém thường gặp khó khăn khi phải tự mình xử lý vấn đề. Họ có xu hướng dựa dẫm vào người khác, thiếu sự chủ động và không tự tin vào khả năng của bản thân. Điều này khiến họ khó thích nghi trong những tình huống đòi hỏi sự độc lập.
Tôi từng làm việc với một cá nhân luôn cần sự hướng dẫn chi tiết cho mọi nhiệm vụ, dù đó là những công việc đơn giản. Sự phụ thuộc này không chỉ làm giảm hiệu quả cá nhân mà còn gây áp lực cho những người làm việc cùng.
Cách ứng xử với người có thực lực kém
Thay vì chỉ trích, chúng ta có thể giúp họ cải thiện hoặc tìm cách hợp tác hiệu quả hơn. Dưới đây là những cách mà tôi thường áp dụng:
- Hiểu rõ điểm mạnh và điểm yếu của họ: Không ai là hoàn hảo. Người có thực lực kém trong một lĩnh vực có thể rất giỏi ở lĩnh vực khác. Tìm hiểu điểm mạnh của họ sẽ giúp bạn phân công công việc phù hợp.
- Khuyến khích học hỏi: Đôi khi, người kém thực lực không phải vì họ thiếu năng lực mà vì họ chưa có cơ hội phát triển. Khuyến khích họ tham gia các khóa đào tạo hoặc học hỏi từ người khác.
- Đặt kỳ vọng rõ ràng: Với những người này, bạn nên đặt ra các mục tiêu cụ thể và đo lường được để họ hiểu rõ trách nhiệm của mình.
- Giữ thái độ khách quan: Tránh phán xét hoặc chỉ trích quá mức, vì điều này có thể khiến họ mất động lực. Hãy góp ý mang tính xây dựng để giúp họ cải thiện.
Kết luận: Đánh giá thực lực cần sự khách quan
Nhận biết những người có thực lực kém là một kỹ năng quan trọng, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta nên đánh giá họ một cách tiêu cực. Thực lực không phải là yếu tố cố định – với sự hỗ trợ và môi trường phù hợp, mọi người đều có thể cải thiện.
Qua trải nghiệm của mình, tôi nhận thấy rằng việc đánh giá thực lực không chỉ giúp bạn tránh được những tình huống khó xử mà còn giúp bạn xây dựng các mối quan hệ và cộng tác hiệu quả hơn. Dù bạn đang làm việc với ai, hãy luôn giữ thái độ tích cực và tạo điều kiện để họ phát huy tốt nhất khả năng của mình.
